از مزيت های اکثر روغن های سنتتيک می توان موارد زير را ذکر کرد :
۱- کاهش مصرف روغن بدليل عمر بيشتر روغن
۲- غير خورنده و غير سمی بودن
۳- تبخير شوندگی پايين
۴- دمای سوختن بالا
۵- مقاومت در برابر اکسيداسيون بالا
۶- دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعی ( عکس العمل سريع در مقابل تغييرات دما )
۷- کاهش مصرف سوخت تا ۲/۴ درصد
۸- نقطه روان شدن پايين
۹- قابليت استفاده از روغنهای با گستره ويسکوزيته زياد بدون نگرانی از شکست پليمرها ( در ادامه توضيح داده خواهد شد )
عيب اين نوع روغنها نيز ، قيمت بالای آنها و عدم تطابق کامل با موتورهای با تکنولوژی قديمی است .
ج - نيمه سنتتيک :
مخلوطی است از روغن سنتتيک و مينرال ( ارگانيک ) ، اين نوع روغن کيفيت روغنهای سنتتيک را ندارد اما در شرايط سخت ؛ نظير دماهای بالا و يا بار زياد عملکرد بهتری نسبت به نوع مينرال داراست و بيشتر برای وانتها و SUV ها مصرف می شود و قيمت آن نيز کمی بيشتر از مينرالهاست .
برای آگاهی از اينکه کداميک از روغنهای فوق برای خودروی شما مناسب است ، بهترين منبع و مأخذ دفترچه راهنمای خودرو يا برچسبهای داخل محفظه موتور می باشد ( در صورتيکه نوع روغن مشخص نشده ، معنای آن استفاده از همان نوع قديمی مينرال است ) . استفاده از روغن مينرال يا نيمه سنتتيک برای موتوری که تنها استفاده از روغن سنتتيک در آن توصيه شده ، می تواند برای موتور خطر آفرين باشد ، اما در مقابل استفاده از روغنهای سنتتيک يا نيمه سنتتيک برای موتورهايی که برای استفاده از نوع مينرال طراحی شده اند ( موتورهای قديمی ) با تمهيدات خاصی ، از نظر توليد کنندگان روغنهای سنتتيک بلا مانع است . اما بسياری از متخصصين بدلايل زير اين کار را نيز اشتباه و مضر می دانند :
۱- هر يک از انواع مختلف روغنهای سنتتيک با توجه به فرمول شيميايی ، قابليت تطابق با برخی انواع لاستيکها و الاستومرها را نداشته و در نتيجه اگر از روغن سنتتيکی با فرمول خاصی برای موتوری با واشرها و درزبندهايی که با آن فرمول روغن سازگار نباشد ، استفاده شود باعث نشتی روغن و مسائلی از اين قبيل خواهد شد ( روغنهای مينرال باعث تورم واشرها و جلوگيری از نشتی آنها می شوند ، اما روغنهای سنتتيک در مورد برخی انواع واشرها دارای اين خاصيت نيستند و حتی برخی از آنها ، باعث خورده شدن برخی انواع واشرها ، می شوند ) در این راستا حتی استفاده از روغن سنتتيک با مواد تشکيل دهنده ای متفاوت از آنچه در دفترچه راهنمای خودرو درج شده ، برای خودروهايی که با اين نوع روغن کار می کنند نيز می تواند خطر ساز باشد ، چه رسد به استفاده از اين نوع روغنها در موتورهايی که بر پايه استفاده از روغن مينرال طراحی شده اند ، بعنوان مثال روغن سنتتيک بر پايه Polyglycol با پلی استرها ، پلی کربنيکها ، ABS ، پلی ونيل کلرينها ،Polyphenylene Oxide ( همگی پلاستيک هستند ) و Buna S ، بوتيل ، Neoprene و لاستيک طبيعی ( همگی الاستومر هستند ) سازگاری خوبی ندارد و يا روغن سنتتيک بر پايه PAO نيز که اکثر روغنهای سنتتيک موجود در بازار بر اين پايه هستند ( بدليل شباهت زياد به خواص روغنهای مينرال ) با لاستيک طبيعی ، EPDM ، بوتيل و Buna S که همگی الاستومر هستند ، سازگاری ضعيفی دارد ، ليست برخی از انواع روغنهای سنتتيک و قابليت تطابقشان با انواع الاستومرها و لاستيکها ، همچنين حلاليت هر کدام در افزودنيها و لجن موتور به همراه خواص و عدد VI ( در ادامه بررسی خواهد شد )
۲- روغنهای سنتتيک در مقايسه با روغنهای مينرال با لايه نازک تری بر روی قطعات موتور می نشيند ( به همين خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتور هايی که با روغن سنتتيک کار می کنند کمتر می باشد ) از اينرو استفاده از اين نوع روغن برای موتورهايی که با تکنولوژی قديمی مينرال طراحی شده اند ، باعث نشتی پيستون خواهد شد . البته اين مورد از طرف سازندگان روغنهای سنتتيک با دلايل قابل قبولی رد می شود ، اما در عمل اين مشکل ، درباره خودروهای قديمی ديده شده .
به هر روی در صورتی که سالهاست از روغن مينرال استفاده می کنيد و خودرويتان دارای تکنولوژی قديمی است ، از استفاده از اين نوع روغنها بپرهيزيد ، اما درصورتيکه دارای خودرويی با تکنولوژی نسبتا جديد هستيد و از بی خطر بودن تعويض روغن از مينرال به سنتتيک يا نيمه سنتتيک اطمينان داريد ، از نوعی که برپايه PAO ساخته شده استفاده نموده و اين موضوع را نيز از ياد نبريد که با تعويض روغن از مينرال به سنتتيک باعث می شويد رسوبات پخته شده روغنهای مينرال از روی قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتی موتور را از کار بيندازد ، به همين خاطر قبل از اين تعويض بايد موتور را يا به طور کامل رسوب زدايی نموده و يا اينکه از روغنهای فلاشينگ ( Flush Oil ) استفاده نماييد ( اين نوع روغن فقط مخصوص تميز کردن موتور می باشد ) به اين ترتيب که روغن مينرال را بدون تعويض ف_ * ل*_ ت ر تخليه کرده و روغن فلاشينگ را جايگزين نموده و اجازه دهيد موتور به مدت ۲۰ دقيقه درجا کار کند ، پس از آن ميتوانيد روغن فلاشينگ را تخليه کرده ، ف_ * ل*_ ت ر را تعويض نموده و روغن سنتتيک يا نيمه سنتتيک را جايگزين نماييد .
چند نکته :
· روغنهای نيمه سنتتيک ، همانگونه که ذکر شد مخلوطی هستند از روغن مينرال و سنتتيک و می توانند همان مشکلات روغن سنتتيک را برای موتورهای ساخته شده برای روغنهای مينرال پديد آورند .
· در خودروهايی که استفاده از روغن سنتتيک در آنها توصيه شده ، حتما از نوع مشخص شده استفاده نماييد و درصورتيکه به جهت قرارداد شرکت توليد کننده با شرکت نفتی خاصی ، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضيح بيشتر در مورد آن خودداری شده ، و بر روی ظرف آن روغن هم توضيحی درباره نوع مواد تشکيل دهنده ، داده نشده ، تنها از همان نوع روغن استفاده نماييد .
· در صورتی که به تعويض نوع روغن از مينرال به سنتتيک در خودروی خود اصرار داريد ، نوعی که اکثر روغنهای سنتتيک موجود در بازار را شامل می شود ، يعنی PAO را ، انتخاب نماييد ، چرا که بيش از ديگر انواع روغنهای سنتتيک به نوع مينرال شبيه است .
۳- ويسکوزيته روغنها :
ويسکوزيته يا گرانروی ، يک مختصر فيزيکی سيالات است ، که به مقاومت آنها در برابر جريان يافتن بستگی دارد . به طور مثال آب دارای ويسکوزيته پايين و عسل دارای ويسکوزيته بالايی است ، ويسکوزيته مايعات تابعی است از دما ، بدين معنا که با افزايش دما ويسکوزيته کم و با کاهش دما ويسکوزيته افزايش می يابد . ويسکوزيته در مورد روغن به طور عاميانه ، با نام وزن نيز شناخته می شود .
روغنها با ويسکوزيته های مختلف برای شرايط آب و هوايی مختلف توليد می شوند ، استفاده از روغن با ويسکوزيته بالا در زمستان ؛ روانکاری موتور را تا زمان گرم شدن به تاخير انداخته و در اين مدت روغن به تمامی قسمتهای موتور نخواهد رسيد ، همچنين استفاده از روغن با ويسکوزيته پايين در تابستان نيز باعث سايش قطعات موتور می گردد . پس انتخاب ويسکوزيته مناسب برای روغن موتور يک خودرو ، کاملا تابع شرايط آب و هوايی است ، که البته اخيرا وجود روغنهای چهار فصل ( Multi Grade ) يا همان چند ويسکوزيته ، نياز به تغيير روغن ، به نسبت تغيير فصل يا شرايط آب و هوايی را تا حدودی بر طر ف نموده است ، اما استفاده از تنها يک نوع روغن چهار فصل از نوع مينرال برای تمامی فصول نيز با توجه به دلايلی که در ادامه توضيح داده خواهد شد ، پيشنهاد نمی شود .
انجمن مهندسين خودرو ( SAE ) برای راحتی کار ، ميزان ويسکوزيته روغنها را بوسيله يکسری اعداد ، طبقه بندی نموده . اين طبقه بندی برای روغن موتور بين ۰ تا ۶۰ می باشد . روغن های تابستانی که در دماهای بالا از غلظت کافی برخوردار هستند ، اعداد ويسکوزيته ای در حد ۳۰ تا ۶۰ داشته ( هر چه هوا گرمتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته بالاتر استفاده شود ) و روغن موتور های زمستانی که در دماهای پايين براحتی جريان می يابند ، اعداد ويسکوزيته ای ما بين ۰ تا ۲۵ را دارا هستند ( هر چه هوا سردتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته پايين تر استفاده شود ) . برای تشخيص راحت تر عامه بعد از عدد ويسکوزيته روغنهای زمستانی حرف W درج می گردد که مخفف Winter می باشد ، همچنين بدليل آنکه اين طبقه بندی توسط Society of Automotive Engineers ابداع شده ، هميشه قبل از درج عدد ويسکوزيته مخفف نام اين انجمن ( SAE ) نيز نوشته ميشود .
روغنهايی که تنها دارای يک ويسکوزيته می باشند ، تک ويسکوزيته نام دارند ، اما روغنهايی که در سالهای اخير با کمک علم شيمی و با افزودن پليمر به روغن پايه توليد می شوند ، توانايی داشتن ويسکوزيته های محتلف در دماهای مختلف را دارا هستند ، اين امر باعث می شود روغن در تمامی شرايط آب و هوايی از غلظت لازم برخوردار باشد ، که اين امر علاوه بر افزايش عمر موتور ، تا حدی باعث کاهش مصرف سوخت نيز خواهد شد ، از همين رو روغنهای تک ويسکوزيته در حال از رده خارج شدن می باشند و تنها کاربرد اين نوع روغنها در مورد خودروهای سواری ، برای موتور خودروهای Race می باشد که دارای Heater يا گرم کن روغن می باشند .
کد SAE در روغنهای چهار فصل به صورت دو جزئی است ، که عدد اول که به همراه حرف W می باشد ، مربوط به پايين ترين ويسکوزيته آن روغن و عدد دوم معرف بالاترين ويسکوزيته آن روغن است .
اما همانطور که ذکر شد ، روغنهای چند ويسکوزيته بواسطه افزودن پليمر به روغن ساخته می شوند ، اين پليمرها به روغن اجازه می دهند تا در دماهای مختلف ويسکوزيته های مختلفی داشته باشد ، در هوای سرد پليمرها در خود جمع شده و باعث جريان يافتن راحت تر روغن می گردند و در گرما نيز پليمرها شروع به باز شدن به صورت زنجيره های بلند نموده و روغن غليظ می گردد ، اما اين افزايش و کاهش ويسکوزيته تنها تا حد مشخص شده برای همان روغن است ، مثلا يک روغن 10W-30 روغنی است با ويسکوزيته ۱۰ که در زمان گرم شدن ويسکوزتر از ۳۰ نخواهد شد ؛ يعنی اگر مثلا اين روغن در دمای ۱۰۰ درجه به ويسکوزيته ۳۰ برسد ، در دماهای بالاتر نيز ويسکوزيته ای بيش از ۳۰ پيدا نخواهد کرد ، که اين امر بواسطه مقدار پليمر افزوده شده برای دستيابی به عدد حداکثر ۳۰ برای روغن 10W-30 می باشد .
آنچه که بايد در استفاده از اين نوع روغنها بخصوص در مناطق سردسير مد نظر قرار گيرد ، انتخاب روغن با کمترين فاصله ويسکوزيته است ؛ بدين معنا که در زمستان با توجه به کمترين دمای منطقه سکونتتان و در تابستان با توجه به گرمترين دما ، روغن مطلوب را انتخاب نماييد و از استفاده از روغنهايی که از دماهای بسيار بالا تا دماهای بسيار پايين را ساپورت می کنند ، بپرهيزيد ، چرا که پليمرهای موجود در اين نوع روغنها بسيار زياد می باشند و اين پليمرها پس از مدتی شکسته شده و با رسوبات موجود در روغن ترکيب می شوند ، که اين امر می تواند باعث چسبيدن رينگ و يا مشکلاتی از اين قبيل شود ( ضرر استفاده از اين روغنها در موتورهای ديزلی بيشتر است ) ، روغنهای 5W-50 ، 5W-40 ، 5W-30 و 10W-40 با گستره ۲۵ تا ۴۵ تايی از اين قبيل روغنها هستند ( روغنهای سنتتيک و نيمه سنتتيک از اين قاعده مستثنی هستند ) . شايد بگوييد روغن 20W-50 نيز روغنی است با گستره ۳۰ تايی ، مشابه 10W-40 ، اما چنين نيست ، چرا که 20W-50 از پايه سنگين تر ۲۰ شروع می شود و برای ويسکوز شدن و رسيدن به عدد ۵۰ نياز به پليمر بسيار کمتری دارد تا روغن 10W-40 که دارای پايه ۱۰ می باشد و بايد توانايی رسيدن به عدد ۴۰ را دارا باشد . از اينرو ، روغنهای 10W-40 مينرال توسط کمتر خودروسازی توصيه می شود و حتی برخی کارخانجات استفاده از آنرا مساوی با خارج شدن خودرو از گارانتی می دانند .
پس تا آنجا که ممکن است در مورد روغنهای مينرال سعی کنيد به نسبت شرايط آب و هوايی محل سکونتتان ، فاصله کمتری را بين دو عدد SAE انتخاب نموده و اين را بدانيد که هر چه ويسکوزيته زمستانی عدد کمتری باشد ، برای ويسکوز شدن و رسيدن به اعداد ويسکوزيته بالاتر نياز به پليمر بيشتری داشته و پليمر زياد نيز برای موتور خودروی شما مضر است .
با توجه به شرايط آب و هوايی اکثر نقاط ايران ، در بين روغنهای موجود در کشور ( از نظر ويسکوزيته ) روغنهای 20W-50 برای دماهای بين ۱۰- تا ۴۰+ و 25W-50 برای دماهای بين ۵ - تا ۴۰+ دارای عملکرد مناسبی می باشند .( روغنهای 25W-50 و 20W-50 در گرمای تابستان دارای شرايط يکسانی هستند و فقط در شرايط سرد ، بين ۱۰- و حدود ۵ - ، 20W-50 بهتر جريان می يابد اما 25W-50 دارای پليمر کمتری است ) . البته بنا به دلايل بالا روغن 20W-40 برای زمستان انتخاب مناسب تری است ، اما متاسفانه اين نوع روغن در کشورمان کمتر يافت می شود .
همچنين در صورتيکه در نقاط سردسير کشور ، مانند آذربايجان يا چهار محال و بختياری زندگی می کنيد ( دماهای زير ۱۰- درجه سانتيگراد ) و ناچار به استفاده از روغنهای با پايه زمستانی ۱۰ يا ۵ هستيد ، حتما سعی کنيد از روغنهای چند ويسکوزيته ای استفاده نماييد که عدد دومشان بيشتر از ۳۰ نباشد .
۴- کدهای API :
با پيشرفت روزافزون تکنولوژی ساخت موتورها ، روغنهای موتور نيز همگام با آنها دچار تغيير در سطح کيفيت و نوع مواد افزودنی گرديده اند .
انستيتو مواد نفتی آمريکا API برای طبقه بندی و جداسازی روغنها بر حسب کيفيت و فناوری ساخت آنها ، اقدام به کد بندی خاصی نموده است . اين کدها شامل دو حرف می باشند ، حرف اول نشاندهنده اين است که روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای ديزلی است يا بنزينی ، که در اين بين اگر کد با حرف C شروع شود ( مخفف Commercial ) روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای ديزلی و اگر با حرف S شروع شود ( مخفف Service ) روغن برای استفاده در خودروهای بنزينی طراحی شده .
اما حرف دوم که نشاندهنده کيفيت و فناوری ساخت روغن می باشد بر حسب الفبای انگليسی از حرف A شروع شده و تا کنون در مورد خودروهای بنزينی تا حرف M ( سال ۲۰۰۵ ) و در مورد خودروهای ديزلی تا حرف I ارتقا يافته ، در مورد خودروهای ديزلی بعد از حروف مذکور در مواردی اعداد ۲ يا ۴ نيز ديده می شوند که نشاندهنده اين است که ، آن روغن برای موتورهای ۲ زمانه ساخته شده ، يا ۴ زمانه .
هميشه نوع ارتقا يافته روغن ( با کد بالاتر ) ، خواص انواع قبلی را نيز داراست ؛ يعنی می توان از آنها ، در خودروهايی که انواع قديمی تر روغن در دفترچه راهنمايشان پيشنهاد شده نيز ، استفاده نمود . اما استفاده از روغن قديمی تر ( با کد پايين تر ) برای موتوری که روغنی با کد جديدتر برای آن توصيه شده ، بسيار مضر می باشد . برخی روغنها قابليت تامين نيازهای هر دو نوع موتور ديزلی و بنزينی را دارا می باشند و کد اين نوع روغنها نيز به صورت ۲ تايی نوشته می شود که هميشه کد اول مربوط به خودروهای ديزلی و کد دوم مربوط به خودروهای بنزينی ميباشد ؛ مانند API CD/SH .
در جدول زير کدهای API برای خودروهای بنزينی بر اساس سال ساخت خودروها طبقه بندی شده اند ، که البته اين جدول با بسياری از خودروهای توليدی کشورمان تطابق ندارد ، چرا که در ايران خودروهايی با تکنولوژی ۲۰ سال قبل مانند پرايد با مدل ۸۳ ( ۲۰۰۵ ) توليد می شوند .
لازم به ذکر است ، علاوه بر API انواع ديگری از استانداردهای روغن از جمله ILSAC و CCMC نيز وجود دارند ، که بدليل رواج کمتر آنها ، از پرداختن به آنها خودداری می کنيم .
۵- سمبل API :
به طور کلی بدليل استاندارد بودن اعداد API در جهان ، تمامی توليدکنندگان روغن برای معرفی فناوری ساخت روغنهايشان از اين کدها استفاده می کنند ، اما اگر روغن موتور شرکتی بوسيله خود API مورد تاييد قرار گرفته باشد سمبل API بر روی آن درج شده است . اين سمبل، نشاندهنده مطالب زير است :
· نيمه بالايی نشاندهنده کد API
· قسمت وسط نشاندهنده ويسکوزيته روغن
· قسمت پايينی نشاندهنده اين امر است که آيا روغن مصرفی باعث کاهش مصرف سوحت می شود يا نه ؛ در صورتيکه عبارت Energy Conserving در اين قسمت نوشته شده باشد ، بذين معناست که اين روغن با کاهش اصطحکاک در موتور ميزان مصرف سوخت را تا ۵/۱ ٪ کاهش می دهد ، همچنين اگر روغنی قادر باشد مصرف سوخت را تا ۷/۲ ٪ کاهش دهد آنرا Energy Conserving 2 مي نامند .
۶- زمان تعويض روغن :
روغنهای جديد با کمک تکنولوژيهای پيشرفته و افزودنيهای مختلف دارای کارکردهای بلند مدتی می باشند ، اما هميشه تنها ميزان کارکرد نوشته شده ( برحسب کيلومتر يا زمان ، هر کدام زودتر واقع شود ) بر روی ظرف روغن ملاک زمان تعويض نيست ، بلکه با افزايش هر يک از موارد ذيل ، بايد زمان تعويض روغن را تسريع بخشيد :
۱- کارکرد در شرايط سخت مانند دورهای بالای موتور يا بار زياد
۲- ميزان درجا کارکردن خودرو ( در ترافيک های سنگين )
۳- تعداد استارتها در هوای سرد
۴- تنظيم نبودن موتور
۷- افزودنيها :
· Zinc
روی بعنوان افزودنی برای جلوگيری از سايش فلز با فلز به روغن اضافه می گردد ، در حالت نرمال که روغن کار خود رابه خوبی انجام دهد ، چنين اتفاقی به ندرت روی می دهد ، اما در صورت بروز آن ، روی با فلز واکنش داده و از خراشيده شدن فلز جلوگيری می کند . ميزان ۱۱٪ روی ( از ۱۰۰٪ مواد افزودنی ) مقداری کافی برای مصارف عادی است ، در موتورهايی که در دورهای بالا کار می کنند يا دارای توربوشارژر هستند ، نياز به روی بيشتری می باشد . ولی اينرا نيز بدانيد که روی بيشتر ، محافظت بيشتری نمی کند بلکه محافظت طولانی تری دارد و در صورتيکه ميزان تماس فلز با فلز بسيار زياد باشد ، ميزان بالای روی می تواند باعث ايجاد رسوب گردد .
· Detergent
Detergent يا همان شوينده باعث می شود رسوبات اسيدی که از مخلوط سوخت و آب توليد می شوند ، جذب روغن شده و از رسوب دادن آنها و چسبيدنشان بر روی قطعات جلوگيری می نمايد ، البته در مورد خودروهايی که مدتها با روغنهای بدون شوينده قديمی ( يا با شوينده های ضعيف قديمی ) ، کار کرده اند استفاده از روغنهای دارای شوينده های پيشرفته باعث می شود تا رسوبات چسبيده شده به قطعات موتور کنده شده و باعث ايجاد خرابی در موتور گردد ، از اينرو ، علی رغم توصيه API و توليدکنندگان روغن مبنی بر امکان استفاده از روغنهای با کد API بالا در خودروهای قديمی ، سعی کنيد از روغنی که دارای کد API بسيار بالاتر از نوع پيشنهاد شده برای خودرويتان ميباشد ، استفاده ننماييد .
علاوه بر Detergent و Zinc که امروزه رکن اصلی افزودنيهای روغن محسوب می شوند ، مواد ديگری نيز جهت جلوگيری از ؛ ايجاد کف ، اکسيداسيون ، خوردگی ، زنگ زدگی و .... به روغن افزوده می شوند .
تاريخ : یکشنبه بیست و هشتم آذر ۱۴۰۰ | 11:25 | نویسنده : پوریا دربندسری |